ΑΦΙΕΡΩΜΑ: η Μεγάλη Εβδομάδα για παιδιά (κείμενα, έθιμα, κατασκευές για ένα Ορθόδοξο βίωμα των Αγίων Ημερών )
«Προσευχές για παιδιά από τα παλιά μας αλφαβητάρια»
δείτε την βιβλιοπαρουσίαση ΕΔΩ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Αρχιμ. Αθανασίου Αναστασίου Προηγουμένου Ιεράς Μονής Μεγάλου Μετεώρου
ΕΙΝΑΙ θλιβερό γεγονός, ότι σήμερα από τα προσωπάκια των παιδιών μας αν δεν έχει χαθεί ωστόσο έχει ξεθωριάσει η αγνή αθωότητα και ο άδολος αυθορμητισμός και αυτή τούτη η χαριτωμένη παιδικότητα τους. Κι ευλόγως αναρωτιέται κανείς, πώς και γιατί συνέβη αυτό; Ιδιαιτέρως αναρωτιέται μελαγχολικά εκείνος που έχει ζήσει και βιώσει σε άλλες εποχές, όχι και τόσο μακρινές, μόλις δυο-τρεις δεκαετίες πριν, εκείνη την αυθεντική παιδική αγνότητα μέσα στο καθαρό βλέμμα τους και στα αθώα φερσίματά τους.
Κι έρχεται στον νου του αυτό που με τόση φροντίδα προσπαθούμε να κρύψουμε κάτω από το χαλί της αυτάρεσκης συνειδήσεως : ήταν καιροί όπου ο άνθρωπος και η κοινωνία μας είχαν σημεία αναφοράς πίστη μας και τον ελληνορθόδοξο πολιτισμό μας, που ανάβλυζαν το ήθος και την χάρη μιας κλίμακας αξιών που ιεραρχούσε τις ανθρώπινες σχέσεις σε πνευματικό επίπεδο και πατριωτικό περιβάλλον, διαπνέοντας κάθε έκφανση και δράση του Έλληνα.
Το βιβλίο «Προσευχές για τα παιδιά από τα παλιά μας αλφαβητάρια» (βιβλιοπαρουσίαση) και το Μουσείο Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης
Ό,τι έχει να κάνει με παλιότερες εποχές, όποιο σχολικό βιβλίο έρχεται από τα χρόνια τα παλιά, το αγαπώ και το εκτιμώ ιδιαιτέρως.
Μεγάλωσα με διηγήσεις του παππού μου, που αγαπούσε πολύ τα γράμματα και ήθελε να γίνει δάσκαλος (αν και οι συνθήκες δεν του το επέτρεψαν…).
Κρατάει όμως ακόμα ως κειμήλια τα πρώτα του αναγνωστικά, τα παλιά του τετράδια, την πλάκα του.
Τα καλοκαίρια στο χωριό, τριγυρνούσαμε μέσα στο παλιό σχολείο και περιεργαζόμασταν τα παλιά βιβλία και το σχολικό ύλικό, αφημένο στην φθορά του χρόνου.
Όλα αυτά έχουν ποτίσει την ψυχή μου με μια συμπάθεια σε ό,τι προέρχεται από το παρελθόν και σχετίζεται με την σχολική ζωή και εκπαίδευση.
.
Όταν μάθαμε ότι στην Αθήνα λειτουργεί αντίστοιχο μουσείο, δεν παραλήψαμε να το επισκεφτούμε οικογενειακώς, μόλις μάς δώθηκε η ευκαιρία.
Λίγο πριν χτυπήσει το κουδούνι … (σκέψεις)
.
.
Κοντεύει η ώρα που το κουδούνι του σχολείου θα ηχήσει και φέτος για πρώτη φορά, σηματοδοτώντας μια νέα σχολική χρονιά.
Είναι λίγο περίεργη η αίσθηση που έχω, καθώς τα παιδιά έπεσαν πιο νωρίς από το συνηθισμένη ώρα, για ύπνο, για να ξυπνήσουν αύριο για τον αγιασμό.
Λίγη συγκίνηση, λίγο άγχος, μια γλυκιά θλίψη για το καλοκαίρι που πέρασε, λίγη αγωνία μπροστά στη νέα σεζόν που ξεκινάει… «Κάθε αρχή και δύσκολη…»
Ὁ Ἐπιτάφιος (από ένα παλιό αναγνωστικό)
.
.
Σὲ λίγες ἡμέρες ἦλθεν ἡ Μεγάλη Παρασκευή. Οἱ καμπάνες ἐκτυποῦσαν πένθιμα.
Ἡ Δαφνούλα καὶ ὁ Κωστάκης ἐρώτησαν τὴν μητέρα τους γιὰ τὴν ἡμέρα αὐτή. Ἐκείνη τοὺς εἶπε :
– Σήμερα, παιδιά μου, ἡ ἡμέρα εἶναι πολὺ λυπητερή. Σὰν σήμερα ἐσταυρώθηκεν ὁ Χριστός μας. Τὸ μεσημέρι θὰ πᾶμε στὴν ἐκκλησία νὰ προσκυνήσωμε τὸν Ἐσταυρωμένο καὶ τὸν Ἐπιτάφιο. Ἐλᾶτε τώρα μαζί μου κάτω στὸ περιβόλι.
Σὲ λίγο, καθισμένη μὲ τὰ παιδιά της ἡ μητέρα στὴ ρίζα μιᾶς ἀμυγδαλιᾶς, τοὺς ἔλεγε πῶς ἐπρόδωσε τὸν Χριστὸ ὁ Ἰούδας. Ὕστερα τοὺς διηγήθηκε καὶ πῶς τὸν ἔπιασαν, τὸν ἐδίκασαν καὶ τὸν ἐσταύρωσαν.
Μανούλα, γιατί αυτή τη βδομάδα τη λέμε Μεγάλη;
.
ένα όμορφο κείμενο,που αντέγραψα από ένα παλιό αναγνωστικό…
.
Αναγνωστικό Β’ Δημοτικού 1963
– Πότε κιόλας ἐπέρασεν η Σαρακοστή; Πότε ἔφθασεν ἡ Μεγάλη ῾Εβδομάδα; Καθόλου δὲν ἐκατάλαβα, εἶπεν ἡ μητέρα στὴ Δαφνούλα καὶ στὸν Κωστάκη, τὰ παιδιά της.
.
Ἡ Δαφνούλα τὴν ἐρώτησε:
– Γιατί, μητέρα, αὐτὴ τὴν ἑβδομάδα τὴν λέγομε Μεγάλη;
– Γιατί, παιδί μου, τὶς ἡμέρες αὐτὲς ἔπαθε πολλὰ ὁ Χριστὸς ἀπὸ κακοὺς ἀνθρώπους καὶ στὸ τέλος τὸν ἐσταύρωσαν.
– Γιατί, μητέρα, αὐτὴ τὴν ἑβδομάδα τὴν λέγομε Μεγάλη;
– Γιατί, παιδί μου, τὶς ἡμέρες αὐτὲς ἔπαθε πολλὰ ὁ Χριστὸς ἀπὸ κακοὺς ἀνθρώπους καὶ στὸ τέλος τὸν ἐσταύρωσαν.
Τὴν ὥρα ἐκείνη κάτω στὸ δρόμο τὰ παιδιὰ ἐχαλοῦσαν τὸν κόσμο ἀπὸ φωνές. Ἦταν ὁ Φώτης, ὁ Ἀλέκος καὶ ἄλλα γειτονόπουλα αὐτά, ποὺ ἐφώναζαν. Τί γέλια! Τί ξεφωνητά!Τί κακό!
.
.
Η 25η Μαρτίου (από ένα παλιό αναγνωστικό)
.
η σχολική γιορτή, όπως εορταζόταν πριν λίγες δεκαετίες…
δεν θα κάνω αντιπαράθεση με την σημερινή κατάσταση. Το να κατηγορούμε το σκοτάδι δεν ωφελεί . Αν ανάψουμε ένα «κέρακι», διώχνουμε το σκοτάδι γύρω μας…Αναγνωρίζουμε τα κακώς κείμενα της παιδείας μας και αναλαμβάνουμε ο καθένας το έργο του. Ας κάνουμε τα σπίτια μας Κρυφά Σχολειά, γιατί :
.
«χρωστάμε σ’ όσους ήρθαν, πέρασαν, θα ΄ρθούν, θα περάσουν.
Κριτές, θα μας δικάσουν, οι αγέννητοι, οι νεκροί». (Κωστής Παλαμάς)
.
.
Από μέρες ετοιμάζεται το σχολείο για την εθνική εορτή. Πολλά παιδιά εργάζονται και φτιάχνουν σημαίες. Άλλα ψαλιδίζουν το χαρτόνι και φτιάχνουν γράμματα για τις επιγραφές, άλλα φτιάχνουν στεφάνια.
Ή Τασία θά φτιάσει τό φωτοστέφανο για τήν Παναγία. Αύτόν θά τόν φορέσει ή Θυμιοπούλα. Αύτή θά παραστήσει τήν Παναγία. Είναι πιό φρόνιμο καί ταπεινό κορίτσι. Όλο το σχολείο την άγαπά.
.
Με τη μητέρα στο σχολείο (πρώτη μέρα στο σχολείο- από ένα παλιό αναγνωστικό)
ένα όμορφο, νοσταλγικό κείμενο, που αντέγραψα από ένα παλιό αναγνωστικό…
Καλή χρονιά και ευλογημένη για τα παιδιά μας! Καλή δύναμη στους εκπαιδευτικούς και σε εμάς τους γονείς!
.
.
Είναι πρωί. Ο Θανασάκης κοιμάται ακόμα. Η μητερούλα τον σκουντά απαλά.
-Ξύπνα ,του λέει, παιδάκι μου. Σήμερα το σχολείο ανοίγει. Πρέπει να ετοιμαστείς, για να πάμε.
Ο Θανασάκης ξυπνά. Βλέπει τη μητερούλα του και χαμογελά.
Έπειτα σηκώνεται και ετοιμάζεται.
Σε λίγο βρίσκεται μπροστά στο εικόνισμα. Κάνει την προσευχή του:
-Παναγία μου, βοήθησέ με να πηγαίνω στο σχολείο. Φώτισε το νου μου να μαθαίνω γράμματα. Χάρισέ μου υγεία. Φύλαξε γερούς τους γονείς μου και όλο τον κόσμο.
.
.
κλικ:
Προσευχή για τη νέα σχολική χρονιά
(Από την ακολουθία του αγιασμού , που τελεί ο ιερέας στα σχολεία την πρώτη μέρα της σχολικής χρονιάς, παραθέτουμε μεταφρασμένη μία ευχή).
Μιὰ ἐκδρομὴ τὴν Πρωτομαγιά (από ένα παλιό αναγνωστικό)
.
– Ποῦ θὰ πᾶμε τὴν Πρωτομαγιά;
Ἀπὸ ἡμέρες ὅλο αὐτὸ ἐρωτοῦσαν τὰ παιδιά. Ἄλλα ἔλεγαν νὰ πᾶνε στὴν Λεύκα, ἄλλα στὴν ἀκρογιαλιὰ κι ἄλλα στὴν Πλαγιαστή, ὅπου ἦταν καὶ τὸ περιβόλι τοῦ Λεωνῆ. Στὸ τέλος ἀπεφάσισαν νὰ πᾶνε στὴν Πλαγιαστή.Ἦταν ὡραῖο τὸ μέρος ἐκεῖνο. Γι’ αὐτὸ καὶ ὁ δάσκαλος εἶχε τὴ γνώμη νὰ πᾶνε πρὸς τὰ ἐκεῖ.
Ὁ ἥλιος ἀκόμα δὲν εἶχε βγῆ καὶ τὰ παιδιὰ εἶχαν μαζευθῆ στὸ σχολεῖο. Ἡ Σοφία, ἡ Νίνα, ὁ Κοσμᾶς, ὅλοι μὲ τὰ σακκουλάκια στὸ χέρι.
– Ὅποιος ἀργήσῃ, δὲν θὰ τὸν πάρωμε, εἶχαν συμφωνήσει.
Μὰ ποιός θ’ ἀργοῦσε; Τόσες ἡμέρες ἐμελετοῦσαν μιὰ τέτοια ἐκδρομὴ καὶ τώρα θὰ τὴν ἔχαναν;
.
Ἡ Ἀνάστασις (από ένα παλιό αναγνωστικό)
Μὲ πόση λαχτάρα τὴν περιμένομεν ὅλοι αὐτὴ τὴν ἑορτή! Καὶ πιὸ πολὺ τὰ παιδάκια, ποὺ ἔχουν νὰ φορέσουν καὶ τὰ λαμπριάτικα.
Γιὰ τὴ Μαρῖνα ἡ μητέρα ἔρραψεν ἕνα φορεματάκι ὁλόασπρο. Γιὰ τὸν Ἀνέστη μιὰ μπλουζίτσα μὲ παντελονάκι γαλάζιο. Ἐορτάζει κιόλας ὁ Ἀνέστης τὴν ἡμέρα αὑτή.
– Στὴν Ἀνάστασι θὰ τὰ φορέσετε, παιδιά μου. Τότε, ποὺ θὰ πᾶμε ὅλοι στὴν ἐκκλησία, εἶπεν ἡ μητέρα.
Μὰ νά καὶ ἡ Ἀνάστασις, ἦλθε. Ντάν! ντάν! ντάν! κτυποῦν χαρούμενες τὰ μεσάνυκτα οἱ καμπάνες.
– Ἐλᾶτε νὰ ἑορτάσωμε τὴν μεγάλη ἑορτή. Ἀναστήθηκε ὁ Χριστός μας, λέγουν οἱ καμπάνες.
Η ΛΑΜΠΡΗ (από ένα παλιό αναγνωστικό)
Εικόνα από:placeresgriegos.blogspot.com
1. Ντάγκ, ντάγκ, ντάγκ. Ντάγκ, ντάγκ, ντάγκ! ἀκούστηκε τὰ μεσάνυχτα ἡ καμπάνα τῆς Λαμπρῆς.
᾽Εγώ, ζωγραφίζοντας μὲ τὸ χερὶ μιὰ πέρδικα σ’ ἕνα κόκκινο αὐγό, δὲν εἶχα ἀποκοιμηθῆ. Τ’ ἄλλα ἀδέρφια μου κοιμόνταν ἥσυχα σὰ στὸν καλὸ καιρό. ῾Η μητέρα μου χώριζε τὰ φρεσκοπλυμένα ἀσπρόρουχα τοῦ καθενός. ῾Η γιαγιά μου παιδευόταν μὲ τὴν ψυχοκόρη μας στὸ μαγειρειὸ ἑτοιμάζοντας τὴ μαγειρίτσα μὲ τὰ σηκοτάκια καὶ τ’ ἄλλα λιανώματα τοῦ ἀρνιοῦ μὲ κρεμμυδάκια καὶ ἄνηθο. Τότε ἀκούστηκε ἀπὸ τὸ διπλανὸ δωμάτιο ἡ φωνὴ τοῦ πατέρα μου:
-Σηκωθῆτε κι ἑτοιμαστῆτε γρήγορα, νὰ μὴν κάθεται ὁ κόσμος καὶ μᾶς περιμένη.
Ποῦ νὰ ξυπνήσουν ὅμως τ’ ἀδέρφια μου! ῾Ο μικρὸς μάλιστα, ἄν δὲν τὸν ράντιζαν μὲ νερό, θὰ κοιμόταν ἀκόμη ὡς τὰ τώρα! Τόσο, ποὺ κίνησε κι ἦρθε ἄνιφτος.
-Πήρατε τὶς λαμπάδες σας; ρώτησε ὁ πατέρας μου. Καὶ τὴ μεγάλη γιὰ τὸ Χριστό; σβήσατε καλὰ τὶς φωτιές; κοιτάξτε νὰ μὴν ἀφήσετε τὴ γάτα στὸ μαγειρειὸ μὲ τ’ ἀρνὶ. Κάμετε λοιπὸν γρήγορα. Χρονιάσατε, ὅσο νὰ ἑτοιμαστῆτε!
Ὁ Ἐπιτάφιος (από ένα παλιό αναγνωστικό)
Σὲ λίγες ἡμέρες ἦλθεν ἡ Μεγάλη Παρασκευή. Οἱ καμπάνες ἐκτυποῦσαν πένθιμα.
Ἡ Δαφνούλα καὶ ὁ Κωστάκης ἐρώτησαν τὴν μητέρα τους γιὰ τὴν ἡμέρα αὐτή. Ἐκείνη τοὺς εἶπε :
– Σήμερα, παιδιά μου, ἡ ἡμέρα εἶναι πολὺ λυπητερή. Σὰν σήμερα ἐσταυρώθηκεν ὁ Χριστός μας. Τὸ μεσημέρι θὰ πᾶμε στὴν ἐκκλησία νὰ προσκυνήσωμε τὸν Ἐσταυρωμένο καὶ τὸν Ἐπιτάφιο. Ἐλᾶτε τώρα μαζί μου κάτω στὸ περιβόλι.
Σὲ λίγο, καθισμένη μὲ τὰ παιδιά της ἡ μητέρα στὴ ρίζα μιᾶς ἀμυγδαλιᾶς, τοὺς ἔλεγε πῶς ἐπρόδωσε τὸν Χριστὸ ὁ Ἰούδας. Ὕστερα τοὺς διηγήθηκε καὶ πῶς τὸν ἔπιασαν, τὸν ἐδίκασαν καὶ τὸν ἐσταύρωσαν.
«Σήμερον κρεμᾶται ἐπὶ ξύλου…» (από ένα παλιό αναγνωστικό)
Συνεκινήθη καὶ συνετρίβη κάθε χριστιανικὴ καρδιὰ χθὲς τὸ βράδυ εἰς τὰς ἐκκλησίας. Καὶ αὐτοὶ ἀκόμη οἱ ψυχροὶ καὶ ἀδιάφοροι ἐσύρθησαν ἕως ἐκεῖ ἀπὸ κάποιαν μυστηριώδη δύναμιν.
«Σήμερον κρεμᾶται ἐπὶ ξύλου ὁ ἐν ὕδασι τὴν γῆν κρεμάσας!»
Ὁ ἱερεὺς κρατεῖ τὸν ᾽Εσταυρωμένον εἰς τὰς χεῖρας του, ἀπαγγέλλει τοὺς συγκινητικοὺς ὕμνους καὶ κλαίει ἀπὸ συγκίνησιν. Δάσος ὁλόκληρον χριστιανικῶν χειρῶν ἐκινήθησαν, διὰ νὰ κάμουν τὸ σημεῖον τοῦ σταυροῦ καὶ χιλιάδες ὀφθαλμῶν ἐβούρκωσαν.
Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου »
Παιδική Πασχαλιά «τί χαρά, τί ἀγαλλίασις!»
«Πασχαλινὰ Διηγήματα» Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης
.
Εἶναι Μεγάλη Πέμπτη πρωΐ.
Μόλις ἐγύρισαν ἀπὸ τὴν ἐκκλησίαν, ὅπου ὅλα τὰ μέλη τῆς οἰκογενείας τοῦ καπετὰν Κομνηνοῦ ἐκοινώνησαν. Ἡ καλὴ μητέρα ἀνασκουμπώνεται καὶ ἀρχίζει νὰ βάφῃ τὰ αὐγά.
Ἔπειτα ἔρχονται εἰς τὴν θύραν δύο – δύο τὰ παιδιὰ τοῦ χωρίου. Κρατοῦν ὑψηλὸν καλάμινον σταυρόν, στεφανωμένον μὲ τριαντάφυλλα, μὲ δενδρολίβανον καὶ μὲ πολύχρωμα ἀγριολούλουδα· ψάλλουν δὲ τὸ ᾆσμα:
Βλέπεις ἐκεῖνο τὸ βουνό, ποὺ φαίνεται ἀπὸ πέρα;
Ἐκεῖ σταυρῶσαν τὸ Χριστό, τῶν πάντων βασιλέα.
Μανούλα, γιατί αυτή τη βδομάδα τη λέμε Μεγάλη;
Αναγνωστικό Β’ Δημοτικού 1963
– Πότε κιόλας ἐπέρασεν η Σαρακοστή; Πότε ἔφθασεν ἡ Μεγάλη ῾Εβδομάδα; Καθόλου δὲν ἐκατάλαβα, εἶπεν ἡ μητέρα στὴ Δαφνούλα καὶ στὸν Κωστάκη, τὰ παιδιά της.
Ἡ Δαφνούλα τὴν ἐρώτησε:
– Γιατί, μητέρα, αὐτὴ τὴν ἑβδομάδα τὴν λέγομε Μεγάλη;
– Γιατί, παιδί μου, τὶς ἡμέρες αὐτὲς ἔπαθε πολλὰ ὁ Χριστὸς ἀπὸ κακοὺς ἀνθρώπους καὶ στὸ τέλος τὸν ἐσταύρωσαν.
– Γιατί, μητέρα, αὐτὴ τὴν ἑβδομάδα τὴν λέγομε Μεγάλη;
– Γιατί, παιδί μου, τὶς ἡμέρες αὐτὲς ἔπαθε πολλὰ ὁ Χριστὸς ἀπὸ κακοὺς ἀνθρώπους καὶ στὸ τέλος τὸν ἐσταύρωσαν.
Τὴν ὥρα ἐκείνη κάτω στὸ δρόμο τὰ παιδιὰ ἐχαλοῦσαν τὸν κόσμο ἀπὸ φωνές. Ἦταν ὁ Φώτης, ὁ Ἀλέκος καὶ ἄλλα γειτονόπουλα αὐτά, ποὺ ἐφώναζαν. Τί γέλια! Τί ξεφωνητά!Τί κακό!
.
.
"Οικογένεια: μια γωνιά του Παραδείσου" 